ΑΣΚΗΤΙΚΗ-( Καζαντζάκης)

Η ΑΣΚΗΤΙΚΗ ( του Ν. Καζαντζάκη) και τα ΣΤΑΔΙΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ!

                                  ( Ανάλυση της Μαίρης Μάκρα)

***
Αγαπητοί μου αναγνώστες, σας καλωσορίζω στην Ιστοσελίδα μου!

Μια και βρίσκεστε εδώ, νιώθω την ανάγκη να μοιραστώ μαζί σας κάτι σύντομες σημειώσεις που κράτησα, για δικό μου προβληματισμό, όταν διάβαζα - σχεδόν μελετούσα- την ΑΣΚΗΤΙΚΗ του Ν. Καζαντζάκη. Ισως να ενδιαφέρουν κάποιους από εσάς αυτά που σκέφτηκα.

Πρόσεξα, λοιπόν, ότι...δίνοντας μεγαλύτερη προσοχή στο κάθε κεφάλαιο, είχα μια συμπυκνωμένη εικόνα για τα ΣΤΑΔΙΑ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ, όπως παρουσιάζονται στην "ΑΣΚΗΤΙΚΗ".

Π.χ. Στο "Πρώτο Χρέος", είδα καθαρά τον σπουδαίο ρόλο του ΝΟΥ και τα σύνορά του!...:
Και διαβάζω από το βιβλίο: " Βάνω τάξη στην αναρχία../../..είμαι η θεωρία και η πράξη.././..να δουλεύεις.././.Πειθαρχία..να η ανώτατη αρετή!...".( λέει ο Νους)

- Στο "Δεύτερο Χρέος"..(ή στάδιο) ,πρόσεξα τη θέση που δίνει στην ΚΑΡΔΙΑ !Διέκρινα την λαχτάρα της, τις προτροπές της και τον δρόμο που μου έδειχνε!!!Πραγματικά προβληματίστηκα, καθώς διάβαζα...:
"Αν ο Νούς δεν μπορεί, δεν είναι έργο του, να επιχειρήσει πέρα από τα σύνορα την ηρωική απελπισμένη έξοδο, νά ΄ ταν να μπορούσε η καρδιάμου!.././/..Πέρα! Πέρα! Πέρα από τον άνθρωπο...Σκάψε...τί βλέπεις;" ..
.( προτρέπει η ΚΑΡΔΙΑ).

- Σαν "Τρίτο Χρέος"...να νικήσω, μου λέει, την ΕΛΠΙΔΑ!

Διαβάζω από το βιβλίο:..." Αποχαιρέτα τα πάντα κάθε στιγμή.././..Γλίτωσε από τον τρόμο της ΚΑΡΔΙΑΣ που ζητάει και ελπίζει..."

Κι αναρωτιέμαι...έντρομη!!! "Τί μου λέει; Να μην ελπίζω; Τί γίνεται εδώ; Να πάψω να ελπίζω ; Πώς είναι δυνατόν; Μήπως...να μην ελπίζω, ότι τα πράγματα θα έρχονται πάντα όπως τα έχω σχεδιάσει με το μυαλό μου και μόνο όπως τα θέλω εγώ;...

Διαβάζω από το βιβλίο:" Εγώ μονάχα υπάρχω! " φωνάζει ο νους.../../..Υποτάζω την ύλη, την αναγκάζω να γίνει καλός αγωγός του μυαλού μου.../../..Σε άξαφνες φοβερές στιγμές αστράφτει μέσα μου...." όλα τούτα είναι παιχνίδι..."../../..μα ξαναμαζεύουμε πάλι γοργά στον τροχό της ανάγκης...

ΠΕΙΘΑΡΧΙΑ, να η ανώτατη αρετή. Έτσι μονάχα σοζυγιάζεται η δύναμη με την επιθυμία και καρπίζει η προσπάθεια του ανθρώπου..."
" Ο νους βολεύεται, έχει υπομονή, του αρέσει να παίζει..μα η καρδιά αγριεύει.././/...../..Δε δέχουμαι τα σύνορα (λέει), δε με χωρούν τα φαινόμενα, πνίγουμαι!.././..¨ενα μονάχα λαχταρίζω: Να συλλάβω τί κρύβεται πίσω από τα φαινόμενα, τί είναι το μυστήριο που με γεννάει και με σκοτώνει.././..Αν ο νους δεν μπορεί, δεν είναι έργο του να επιχειρήσει πέρα από τα σύνορα την ηρωικήν απελπισμένην έξοδο, να΄ταν να μπορούσε η καρδιά μου!...Και μάχουμαι πώς να γνέψω στους συντρόφους ένα σύνθημα, σα συνωμότες, ένα λόγο απλό......" Ας ενωθούμε, ας πιαστούμε σφιχτά, ας σμίξουμε τις καρδιές μας, ας δημιουργήσουμε εμείς.../../..ας δημιουργήσουμε έναν εγκέφαλο και μια καρδιά στη Γης, ας δώσουμε ένα νόημα ανθρώπινο στον υπερ-ανθρώπινο αγώνα!"

Τούτη η αγωνία είναι ΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΧΡΕΟΣ!...***

Μετά από την αγωνία, που μου προξένησε ΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΧΡΕΟΣ...διάβασα για την πολεμική Κραυγή του "Εγώ" κι αναρωτήθηκα, " ποιοί είναι αυτοί που, μέσα μας, κραυγάζουν;"

Και ο Ν.Καζαντζάκης μου απάντησε, μέσα από την ΑΣΚΗΤΙΚΗ του....

Η ΡΑΤΣΑ!

" Η κραυγή δεν είναι δική σου. Δε μιλάς εσύ, μιλούν αρίφνητοι πρόγονοι με το στόμα σου./../..δεν είσαι ένας. Εισαι ένα σώμα στρατού.././..η ράτσα σου είναι το μεγάλο σώμα, το περασμένο, το τωρινό, το μελλούμενο./../.Γιατί./../.ευτύς ως γεννήθηκες,/./.φέρνεις, θες δε θες, ένα νέο ρυθμό././.Εχεις ευθύνη. Δεν κυβερνάς πια μονάχα τη μικρή ασήμαντη ύπαρξή σου././.Κάθε σου πράξη αντιχτυπάει σε χιλιάδες μοίρες././.Οταν φοβάσαι, ο φόβος διακλαδώνεται σε αναρίθμητες γενιές././.όταν υψώνεσαι σε μια γενναία πράξη, η ράτσα σου ολάκερη υψώνεται και αντρειεύει././. Μονάχα εκείνος λυτρώθηκε από την κόλαση του 'εγώ" του εκείνος.......που νιώθει να πεινάει όταν ένα παιδί της ράτσας του δεν έχει να φάει.././.
Το πρώτο σου χρέος, εχτελώντας τη θητεία σου στη ράτσα, είναι να νιώσεις μέσα σου όλους τους προγόνους.
Το δεύτερο χρέος, να φωτίσεις την ορμή τους και να συνεχίσεις το έργο τους.
Το τρίτο σου χρέος, να παραδώσεις στο γιο τη μεγάλη εντολή να σε ξεπεράσει!..."

Και προχωράει στην " ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑ"...

 Διαβάζω από το βιβλίο: " Μια δύναμη μέσα σου, ανώτερή σου, διαπερνάει συντρίβοντας το κορμί σου και το νου σου και φωνάζει.././..
Δε μιλάς εσύ. Μήτε είναι η ράτσα μονάχα μέσα σου που φωνάζει. Μέσα σου οι αρίφνητες γενεές των ανθρώπων- άσπροι, κίτρινοι,μαύροι- χιμούν και φωνάζουν.Λευτερώσου από τη ράτσα. Πολέμα να ζήσεις όλο τον αγωνιζόμενο άνθρωπο././.Ελεος να σε κυριέψει για το πλάσμα τούτο././.που ξεκόρμισε ένα πρωί././..γυμνό, ανυπεράσπιστο, χωρίς κέρατα και δόντια, μονάχα με μιά σπίθα φωτιά στο μαλακό του καύκαλο.Δεν ξέρει από πού έρχεται και κατά πού πάει. Μα θέλει, αγαπώντας, δουλεύοντας, σκοτώνοντας, να κυριέψει τη γης.Κοίταξε τους ανθρώπους, λυπήσου τους././.μέσα στο θαμπό σούρουπο της ζωής αγγίζουμε ο ένας τον άλλον././Γύμναζε την καρδιά σου να κυβερνάει όσο μπορεί πιό απλόχωρη παλαίστρα././
Ποιό είναι το χρέος μας;  Ν΄ανασηκώσουμε το κεφάλι././μια στιγμή, όσο αντέχουμε././ να δώσουμε νόημα στο ταξίδι...σαν ένα νησί, αργά, με φοβερόν αγώνα, υψώνεται../../..το έργο του ανθρώπου!!!"


Η ΓΗΣ !!!!

Ως μέρη της ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑΣ, ποιό είναι το χρέος μας;
Είπαμε..." να δώσουμε νόημα στο ταξίδι!"

Κι όμως... σύμφωνα πάντα με την "ΑΣΚΗΤΙΚΗ" του Ν. Καζαντζάκη...

Διαβάζω από το βιβλίο:"Ο αγώνας μου όλος σε κάθε κορμί κιντυνεύει. Πατώ, περπατώ.././.και φωνάζω: Βοήθεια!...
Δε φωνάζεις εσύ. Δε φωνάζει η ράτσα σου μέσα στο εφήμερο στήθος σου. Δε φωνάζουν μονάχα οι άσπρες, οι κίτρινες, οι μαύρες γενεές των ανθρώπων στην καρδιά σου. Η Γης ολάκερη, με τα νερά και τα δέντρα της, με τα ζώα με τους ανθρώπους της και τους θεούς της μέσα στο στήθος σου φωνάζει.Ανασηκώνεται η Γης στα φρένα σου και θωράει για πρώτη φορά ολάκερο το σώμα της.Ανατριχιάζει././.Θυμάται././. ξαναζεί το φοβερό ανηφόρισμά της στο χάος.Στις φοβερές στιγμές που η Κραυγή περνάει από το κορμί μας././. ένας άνεμος ερωτικός φυσάει πάνω στη Γης, ίλλιγγος κυριεύει όλα τα ζωντανά και σμίγουν στη θάλασσα, στις σπηλιές, στον αγέρα, στο χώμα, μεταγγίζοντας από κορμί σε κορμί μια μεγάλη ακατανόητη αγγελία.././.." Είναι η σειρά μας!" Μας δουλεύει ( Η Γης), κατεργάζεται μέσα μας την ύλη και την κάνει πνέμα...πατάει το μυαλό μας και μάχεται...μάχεται να ξεφύγει...!!!!" ¨Ακουσες την Κραυγή και κίνησες././.Πολέμησες μέσα στο μικρό τσαντίρι του κορμιού σου././. στρατοπέδεψες στη ράτσα σου././.ανάστησες με το αίμα σου τους φοβερούς προγόνους././. η Γης ολάκερη πιάστηκε απάνω σου, έγινε κορμί σου././..και......Πίσω από τη ροή του κορμιού και του μυαλού μου, πίσω από τη ροή της ράτσας μου και των ανθρώπων, πίσω από τη ροή των ζώων και των φυτών, βλέπω τρέμοντας τον Αόρατο που πατάει όλα τα ορατά κι ανεβαίνει.Και.././.τρέμω...Είσαι Συ ο Θεός μου; Σε κρατώ στο στήθος μου.././.σε σπλαχνίζουμαι. Σα να θάψαμε...κάποιον που τον θαρρούσαμε νεκρό και τώρα τον ακούμε μέσα στη νύχτα να φωνάζει: Βοήθεια!.././.στριμώχνεται ο Θεός στο κάθε μόριο της σάρκας...
" Ποιός είναι ο σκοπός του αγώνα τούτου;"
Ετσι ρωτάει ο κακομοίρης, συμφεροντολόγος πάντα, νους του ανθρώπου, ξεχνώντας πως η Μεγάλη Πνοή δε δουλεύει μέσα σε ανθρώπινο καιρό, τόπο και αιτιότητα././. η Μεγάλη Πνοή είναι ανώτερη από τ΄ανθρώπινα τούτα ρωτήματα. ..."
                       ***

ΣΧΕΣΗ ΘΕΟΥ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΥ!

" Η στερνή, η πιό ιερή μορφή θεωρίας είναι η πράξη././.Η πράξη είναι η πλατύτερη θύρα της λύτρωσης. Αυτή μονάχα μπορεί να δώσει απόκριση στα ρωτήματα της καρδιάς././...Το βαθύ, ανθρώπινο χρέος μας είναι...όχι να ξεδιαλύνουμε και να φωτίσουμε το ρυθμό της πορείας του Θεού, παρά να προσαρμόσουμε, όσο μπορούμε,μαζί του το ρυθμό της μικρής λιγόχρονης ζωής μας././Δε νοιάζουμαι άλλες εποχές κι άλλοι λαοί τί πρόσωπο έδωκαν στη Τεράστια Απρόσωπη Ουσία! Τη γιόμωσαν με ανθρώπινες αρετές, με αμοιβές, με τιμωρίες././.Ο Θεός μέσα στην περιοχή της εφήμερης σάρκας μας, κιντυνεύει ολάκερος././. η ζωή είναι στρατιωτική θητεία στην υπηρεσία του Θεού. Κινήσαμε σταυροφόροι.././.να "λευτερώσουμε" το Θεό τον θαμμένο στην ύλη./././.Ο Θεός δίνει το σύνθημα της μάχης, κι ορμώ κι εγώ στην έφοδο τρέμοντας.../.η προσευχή μου είναι αναφορά στρατιώτη σε στρατηγό.."αυτό έκαμα σήμερα, να πώς πολέμησα να σώσω στον εδικό μου τομέα ολάκερη τη μάχη, αυτά τα εμπόδια βρήκα, έτσι στοχάζουμαι αύριο να πολεμήσω.././."Αρχηγέ!!!"... κι Εκείνος στρέφει κατά με το πρόσωπό του κι ανατριχιάζω αντικρύζοντας την ΑΓΩΝΙΑ ΤΟΥ!!!"
                                        ***

  ΣΧΕΣΗ ΑΝΘΡΩΠΟΥ και ΑΝΘΡΩΠΟΥ!

" Καλό είναι ό,τι ορμάει προς τα πάνω και βοηθάει το Θεό ν΄ανηφορίσει. Κακό είναι ό,τι βαραίνει προς τα κάτω, κι αμποδίζει το Θεό ν΄ανηφορίσει.Αθλιοι είμαστε οι άνθρωποι, άκαρδοι, μικροί, τιποτένιοι. Μα μέσα μας, μια ουσία ανώτερή μας- μας σπρώχνει ανήλεα προς τα πάνω.././..Ποιό είναι το χρέος μας; Να μαχόμαστε ν΄ανθίσει ένα μικρό λουλούδι απάνω στο λίπασμα τούτο της σάρκας και του νου μας...Πολέμα!././.να δημιουργήσεις ό,τι αθάνατο μπορεί ο θνητός απάνω στον κόσμο τούτον- μιάν Κραυγή!" Ενας Ερωτας σφοδρός διαπερνάει το Σύμπαντο././. Ο Ερωτας! Πώς αλλιώς να ονοματίσουμε την ορμή που, ως ματιάσει την ύλη, γοητεύεται και θέλει να τυπώσει απάνω της την όψη της;/./.Ζυγώνει την ψυχή και θέλει να σοφιλιάσει, να μην υπάρχουν "εγώ" και "σύ"...φυσάει απάνω στη μάζα τους ανθρώπους και θέλει, συντρίβοντας τις αντιστάσεις του νου και του κορμιού, να σμίξουν όλες οι πνοές././και σμίγει με βία τους ανθρώπους, οχτρούς και φίλους, καλούς και κακούς, είναι μια πνοή ανώτερή τους, ανεξάρτητη από την επιθυμία κι από τα έργα τους././.είναι η πνοή του Θεού, η αναπνοή Του, απάνω στη γης.././.Τούτη είναι η εποχή μας, καλή ή κακή, ωραία ή άσκημη, πλούσια ή φτωχή, δεν τη διαλέξαμε././.Ας δεχτούμε παλικαρίσια την ανάγκη...Η ταύτισή μας τούτη με το Σύμπαντο γεννάει τις δυό ανώτατες αρετές της ηθικής μας:την ευθύνη και τη θυσία...
Ολοι είμαστε ΕΝΑ! Ολοι είμαστε μιά κιντυνεύουσα ουσία././. Γιατί ένας στα πέρατα τ΄ουρανού και της γης αγωνίζεται. Ο Ενας. Κι αν χαθεί, εμείς έχουμε την ευθύνη. Αν χαθεί, εμείς χανόμαστε..././.Αγάπα τον άνθρωπο, γιατί είσαι σύ!Μην καταδέχεσαι να ρωτάς: " Θα νικήσουμε; Θα νικηθούμε; ". Πολέμα!!!
                                  ***

ΣΧΕΣΗ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΗΣ

" Ο κόσμος τούτος, όλη η πλούσια, απέραντη σειρά τα φαινόμενα, δεν είναι απάτη././.όλος τούτος ο κόσμος που θωρούμε, γρικούμε κι αγγίζουμε είναι η προσιτή στις ανθρώπινες αίστησες, όλο Θεό συμπύκνωση των δύο τεράστιων δυνάμεων του Σύμπαντου.Στρατόπεδο ολάκερου του Θεού είναι και το πιό ταπεινό έντομο κι η πιό μικρή ιδέα. Μέσα τους όλος ο Θεός παραταγμένος σε κρίσιμη μάχη././.και στο πιό ασήμαντο μόριο της γης κι ουρανού ακούω το Θεό μου να φωνάζει, "Βοήθεια!"..Το κάθε πράμα είναι αυγό, και μέσα του το σπέρμα του Θεού ανήσυχο, ακοίμητο δουλεύει././.Πολέμα, ενεδρεύοντας με υπομονή τα φαινόμενα, να τα υποτάξεις σε νόμους. Ετσι ανοίγεις δρόμους στο χάος και βοηθάς το πνέμα να βαδίσει./.Πάλεψε με τις φυσικές δυνάμεις, ανάγκασέ τις να ζευτούν σε σκοπό ανώτερό τους././.Ο κάθε άνθρωπος έχει ένα κύκλο δικό του από πράματα, από δέντρα, ζώα, ανθρώπους, ιδέες- και τον κύκλο τούτον έχει χρέος αυτός να τον σώσει././..Για πρώτη φορά , πάνω στη γής ετούτη, μέσα από το νού και την καρδιά μας, κοιτάζει ο Θεός τον αγώνα Του! Χαρά! Χαρά! Δεν ήξερα πως ο κόσμος τούτος είναι τόσο ΕΝΑ μαζί μου!!!...//..."
                                            ****

Φτάσαμε στο τέλοςτης "ΑΣΚΗΤΙΚΗΣ",του Ν.Καζαντζάκη.
Θεωρητικά, "ανεβήκαμε" τα σκαλοπάτια της ανθρώπινης εξέλιξης, όπως αυτή περιγράφεται από τον σπουδαίο συγγραφέα μας. Κι εγώ, ως απλός άνθρωπος, αναρωτιέμαι...σε πιό σκαλοπάτι να βρίσκομαι, άραγε; Σ΄εκείνο που γνωρίζομαι ακόμα με τον Νού μου;
Στο άλλο,που ακούω τη φωνή της Καρδιάς μου;
Παλεύω για να προσθέσω κάτι καλό στην Ράτσα μου; Στην Ανθρωπότητα; Στη Γη; Να κάνω κάτι καλό για τον Συνάνθρωπό μου; Ψάχνω να βρώ τον Θεό μου; Τον έχω βρεί; Με έχει ακούσει;
Και μέσα στην αγωνία μου, ανοίγω πάλι την "ΑΣΚΗΤΙΚΗ",τυχαία, σε κάποια σελίδα της και διαβάζω:
" Δε μαχόμαστε για το εγώ μας, μήτε για τη ράτσα, μήτε για την ανθρωπότητα. Δεν μαχόμαστε για τη Γη, μήτε για τις ιδέες. Ολα τούτα είναι πρόσκαιρα και πολύτιμα σκαλοπάτια του Θεού που ανηφορίζει- και γκρεμίζουνται, ευθύς ως τα πατήσει ο Θεός ανεβαίνοντας/./.και ξαφνικά νογούμε: Αν έντονα όλοι πεθυμήσουμε να οργανώσουμε όλες τις ορατές κι αόρατες δυνάμεις της γης και τις ρίξουμε πρός τ΄απάνω, αν παντοτινοί άγρυπνοι όλοι μαζί παραστάτες παλέψουμε- το Σύμπαντο μπορεί να σωθεί.././...

Ο ανώτατος αυτός βαθμός της άσκησης λέγεται ΣΙΓΗ!.././.και Σιγή θα πει: Ο καθένας, αφού τελέψει τη θητεία του σε όλους τους άθλους, φτάνει πια στην ανώτατη κορφή της προσπάθειας- πέρα από κάθε άθλο, δεν αγωνίζεται, δε φωνάζει. Ωριμάζει σιωπηλά, ακατάλυτα, αιώνια με το Σύμπαντο ....O καθένας, ανεβαίνοντας απάνω από τη δική του κεφαλή, ξεφεύγει από το μικρό, όλο απορίες μυαλό του" ....
.